Amortisman bir diğer ifadeyle yıpranma payıdır. Yıpranma payı var olan varlıklar (Televizyon – Telefon – Buzdolabı) direkt olarak gider yazılamazlar. Direkt olarak gider yazılamadıkları için ise amortismana tabi tutulmak zorundadırlar. Devlet kanunlar ile Amortismana tabi varlıkları açık bir biçimde belirtmiştir. Buradaki önemli olan husus, alınan herhangi bir sabit kıymetin kullanıldıkça gider olarak kaydedilmesidir.
Sabit kıymet alınırken alıcıya bir fatura kesilir, fakat bu fatura direkt olarak gider kaydedilemez. Sabit Kıymet olan her türlü varlık için Gelir İdaresi Başkanlığı çeşitli yıllar belirlemiştir. Örneğin bir telefonun tamamen gider olarak kaydedilmesi için alım tarihinden itibaren 3 yıl geçmesi gerekir.
Amortisman Hesaplama Nasıl Yapılır?
Amortisman Hesaplaması yapabilmek için satın aldığımız sabit kıymetin faydalı ömrünün kaç yıl olduğu bilmek gerekir. Amortismana tabi olan varlıkların faydalı ömürlerine gelir idaresi başkanlığının yayınlamış olduğu amortisman tablosu ile ulaşılabilmektedir. Telefon üzerinden gidecek olursak;
Telefonun yıpranması için gerekli olan süre 3 yıl olarak belirlenmiştir. Amortisman Hesaplaması yapılarak 3 yıl içerisinde tamamen giderleştirilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla 6.000,00 TL’ ye alınan bir telefon her ay 166,67 TL gider yazılacaktır. Amortisman Hesaplaması ise;
- 6000,00 / 36 = 166,67 TL
Şeklinde yapılmaktadır. Buradaki 36 rakamı telefonun faydalı ömrünün tükenmesi için geçecek olan 3 yılı göstermektedir. 3 Yılda 36 ay olduğundan dolayı ödeme yapılan toplam rakam 36 aya bölünecektir. Amortisman Hesaplama yaparken ödenen KDV bedelleri işleme alınmaz. Her ay 166,67 TL giderleştirilerek yavaş yavaş tüketilmiş olunur.
Faturanın KDV Hariç bedeli üzerinden Amortisman Hesaplama işlemi gerçekleşir ve demirbaş olarak yevmiye kayıtlarına alınır. Normal Amortisman yöntemi adı verilmektedir. İşletmenin almış olduğu varlığın türüne göre tek düzen hesap planı içerisinde kayıt bölgesi değişebilmektedir. Örneğin haklar 260, taşıtlar 254 şeklindedir.
Amortisman Sınırı 2023 Nedir?
Gelir İdaresi Başkanlığının belirlemiş olduğu Amortisman Sınırı 2023 yılın 4.400,00 TL’dir. KDV Hariç şeklinde 4.400,00 TL rakamın altında alınacak olan amortismana Tabi olan varlıkların tamamı direkt olarak gider yazılabilecektir. Amortisman Sınırı 2023 yılında değiştiği gibi her yıl yeniden yapılandırılmaktadır.
Örneğin Amortisman Sınırı 2022 yılında 2.000,00 TL şeklindeydi. Amortisman Sınırı aynı zamanda perakende satış fişlerinin tek çekimdeki limitleri ile aynıdır. Amortisman Sınırı perakende satış fişleri ile bağdaştırılarak akıllarda daha iyi yer etmektedir. Bu rakamları geçmeyen varlıklar amortismana tabi olsalar da direkt olarak gider yazılabilmektedirler.
Amortısman Yöntemleri Nelerdir?
Üç çeşit Amortisman Yöntemi bulunmaktadır. İşletmeler bu Amortisman Yöntemlerinden herhangi bir tanesini seçerek Amortisman ayırma işlemlerini gerçekleştireceklerdir. Başlıca Amortisman Yöntemleri Şunlardır;
- Normal Amortisman Yöntemi
- Azalmakta Olan Bakiyeler Yöntemi
- Fevkalade Amortisman Yöntemi
Normal Amortisman Yöntemi
Normal amortisman yöntemi günümüzde işletmelerin büyük çoğunluğunun kullanmakta olduğu yöntemdir. “Tutar / Varlığın Ekonomik Ömrü” işlemi yapılarak gider olarak kaydedilecek olan rakam meydana gelmektedir. Normal Amortisman Yönteminin bir diğer ismi ise Eşit Tutarlı Amortisman Yöntemidir. Yukarıdaki bölümde hesaplaması gerçekleştirilen amortisman yöntemi normal amortisman yöntemidir.
Azalmakta Olan Bakiyeler Yöntemi
Azalan bakiyeler yönteminde ise Normal amortismana göre 2 kat daha hızlı gider olarak kaydedilir. Gelir İdaresi Başkanlığı bazı sabit kıymetlerin 2 kat hızlı şekilde gider olarak kaydedilmesine müsaade etmiştir. Sabit kıymet alım değeri üzerinden değerlendirilir fakat her geçen dönemde yazılacak olan gider rakamı oldukça düşer. Azalan bakiyeler yönteminin bir diğer adı ise Hızlandırılmış Amortisman Yöntemidir.
Fevkalade Amortisman Yöntemi
Fevkalade Amortisman yöntemi olağandışı durumlarda kullanılan bir yöntemdir. Yangın, sel, deprem, fırtına gibi doğal veya doğal olmayan sonuçlar sayesinde sabit kıymetlerin kaybedilmesi sonucunda kullanılmaktadır. Sonuç olarak Fevkalade Amortisman Yöntemi ile hesaplama yapılacağı zaman sabit kıymet kullanılmamış olur fakat geri kalan amortismanın bir kısmı gider olarak kayıt edilebilir.
Amortisman Ne İşe Yarar?
Amortisman Gelir İdaresi Başkanlığının işletmelerin sabit kıymet veya özel maliyet harcamalarının tamamını bir seferde gider yazmasını engellemek amacı ile yürürlüğe koymuş olduğu bir sistemdir. Alınan herhangi bir kıymetin tamamı bir anda kullanılmayacağından dolayı kullanım gerçekleştirildikçe gider yazılması sağlanır.
Örneğin herkesin evinde bir buzdolabı bulunur. Bu buzdolabını satın alırken ödeme gerçekleştiririz. Fakat belki 7-8 yıl boyunca kullanmaya devam ederiz. Harcama gerçekleşmiş olsa da sabit kıymetin faydalı ömrü geç tükeneceğinden dolayı amortismana başvurulur. İşletmeler için de aslında bazı zamanlarda yararlı olabilir.
İşletmeler karları üzerinden Gelir Vergisi veya Kurumlar Vergisi ödemektedirler. Amortisman süreleri dolmamış olan varlıklar her dönemde yavaş yavaş gider olarak kaydedileceğinden dolayı karlardan mahsup edilmektedir. Bu sebepten dolayı işletmenin ödeyeceği vergi rakamı azalıyor olacaktır.
Amortisman Oranları Nelerdir?
Amortisman Oranları sabit kıymetlerin ve benzeri varlıkların tükenme, yıpranma özelliklerine göz önünde bulunarak hazırlanmıştır. Telefon ile Buzdolabı birbirinden farklı birer kıymettir fakat buzdolabı telefona göre daha dayanıklıdır. Bu sebepten dolayı buzdolaplarının Amortisman Oranları telefonlardan fazla tutulmuştur. Amortisman Oranları kıymet çeşitlerine göre farklılık göstermektedir.
Amortisman Gideri Nedir?
Amortisman Gideri sabit kıymet satıcıdan teslim alındıktan itibaren geçen zaman içerisinde sabit kıymetin yıpranması ve faydalı ömrünün tüketilmesi sonucunda oluşan giderdir. Örneğin Alınan bir bilgisayarın Amortisman Oranları 4 yıldır. Bu bilgisayar için katlanılan bedelin tamamının gider olarak kayıtlara alınabilmesi için alındıktan itibaren 4 yıl süre geçmiş olması gerekir. Alınan bütün varlıkların her birine özgü olarak amortisman yılı bulunduğundan dolayı ürünün türüne göre amortisman yılında değişiklikler vardır.
Birikmiş Amortisman Nedir?
Birikmiş Amortisman hesabına bakıldığı zaman belirli bir kıymetin ne kadar yıprandığını anlayabiliriz. Birikmiş Amortisman hesabı tek düzen hesap planında aktif bölümde yer alan bir duran varlıklar hesabıdır. Alınan kıymetler zaman içerisinde eskirken muhasebede bu işlemler Amortisman Gideri olarak borç kayıt edilirken Birikmiş Amortisman alacak kaydedilir. Birikmiş Amortisman hesabı aktif düzenleyici bir hesaptır ve alacak bakiyesi vermelidir. Birikmiş Amortismanlar yıpranmış kıymetleri göstermektedir.
Kıst Amortisman Nedir?
Kıst Amortisman denildiği zaman akıllara direkt olarak binek otomobiller gelmektedir. Örneğin bir araba 01.10.2021 tarihinde alınmış ise bu tarihten itibaren Amortisman ayrılabilir. Bu işleme tam olarak Kıst Amortisman denilmektedir.
Fakat diğer kıymetler 01.10.2021 tarihinde alındığı zaman 2021 yılı bitiminde 1 yıllık Amortisman Süresini doldurmuş olurlar. Kıst Amortismanı Normal Amortismandan ayıran en önemli özellik alındığı tarihten itibaren amortismana tabi olmasıdır.
Hangi Varlıklara Amortisman Ayrılır?
Sabit kıymet olarak bilinen ve alındıktan sonra hemen tüketilmeyecek olan malzemeler, varlıklar, ürünler, oluşumların tamamı için amortisman ayrılmaktadır. Amortisman ayrılacak olan varlıklara genel bir anlam yüklemek gerekirse;
- İşletme çerçevesinde 1 yıldan fazla kullanılabilen bir varlık olması
- Aşınma, yıpranma gibi özelliklere sahip olması
- Gelir İdaresi Başkanlığının belirlediği ve her yıl değişen Amortisman Ayırma Sınırını geçiyor olması
- Demirbaş olarak bilinen varlıklar
Bahsi geçenler bir varlığın Amortismana tabi olması geçerli bir sebep sayılmaktadır. Burada tek tek varlık veya ürün cinsi belirtmek doğru olmayacaktır. Fakat Gelir idaresi Başkanlığının hazırladığı amortisman tablosuna bakarak amortisman ayrılacak olan kıymetlere göz atabilirsiniz.
Faydalı Ömür Nedir?
Faydalı Ömür alınan herhangi bir kıymet, varlık veya ürünün işletmeye sunacağı katkıdır. Faydalı ömrü devlet belirler ve yalnızca belirlenen yıl kadar Faydalı Ömrü varmış gibi hareket edilir. Örneğin bir telefon her zaman 3 yılda Faydalı ömrünü tüketmez. 2 yılda da çöp olabilir 5 yıl içerisinde de. Ancak devlet 3 yıl içerisinde yavaş yavaş gider kaydedilebileceğine dair kurallar koymuştur. 3 Yıl süreden önce imha olan bir televizyon için olağan dışı giderler ve zararlar hesabı kullanılarak işletmeden çıkışı gerçekleştirilir.
