Muhasebe alanında ticari kişiye ait olan bütün varlıklarını ve kaynaklarını gösteren bir finansal dökümdür. Mizan içerisinde bulunan hesaplar belirli dönemlerde yeniden hazırlanarak gerekli mecralara sunulmaktadır. Mizan tablosu üzerinde borç ve alacaklar toplamı ve bakiyeler liste içerisine toplanır ve özet oluşturulur.
Oluşturulan bu özete mizan ismi verilmiştir. Muhasebede Mizan belirli bir dönemi kapsamaktadır. Mizan kontrolü aşamasında hesapların, kurallara göre işlemesi çok önemlidir. Mizan gider ve gelir hesaplarının sonuçlandırılarak bilançoya aktarılması ile meydana gelmektedir. Doğru bir mizanın ortaya çıkarılması için bütün hesap planı baştan aşağı incelenmeli, gerekli gider ve gelir tahakkuklarının yapılması gerekmektedir.
Mizan Çeşitleri Nelerdir?
Mizan çeşitleri üçe ayrılmaktadır. Bunlar;
- Kesin mizan
- Aylık mizan
- Genel geçici mizan
Kesin Mizan Nedir?
Dönem sonu işlemlerinde defteri kebir kayıtları, yevmiye kayıtları sonucunda oluşturulmaktadır. Yapılan kayıtlar defteri kebiri oluşturur. Kesin mizan dönem sonu kayıtlarına göre düzenlenen mizana verilen isimdir. Kesin mizan ilerde asla değiştirilemez. Kesinleştirilmiş ve son halidir. Kesin mizan 2017 yılına kadar gelir idaresine aynı bir beyanname gibi Kurumlar Vergisi Beyannamesi ile birlikte beyan edilmekteydi. 2017 yılından itibaren mizan bildirme durumu ortadan kaldırılarak yalnızca envanter defterinde bulundurma zorunluluğu sabit tutulmuştur.
Kesin mizan ortaya çıktıktan sonra işletmenin ilgili dönem içerisindeki bütün işlemleri tamamlanmış ve sonuçlanmış demektir. Sonuçlanan bu kayıtlar sonrasında envanter defteri olarak bilinen deftere yazılarak Türk Ticaret Kanununa göre 10 Vergi Usul Kanununa göre 5 yıl saklanması gerekir.
Aylık Mizan Nedir?
Gerçekleşen bu işlem sonucunda muhasebe programları otomatik olarak bir mizan oluşturmaktadır. İşletmelerin muhasebecileri aylık mizanı genellikle kar zarar durumunu takip etmek, gelir ve giderleri şirket sahiplerine yüzeysel olarak sunmak amacı ile kullanırlar. Aylık mizan ilgili firmanın yalnızca o ay içerisinde gerçekleştirdiği işlemleri ihtiva etmektedir. Aylık mizana bakarak genel bir bilgi almak mümkün değildir. Yalnızca ilgili ayı göstereceğinden dolayı o ay içerisindeki işlemleri takip etmek amacı ile görüntülenmekte ve raporlanmaktadır.
Mizanı aylık şekilde yorumlamak ve kategorize etmek doğru bir hareket olmaz. Kaliteli bir muhasebeci mizana bakarak o şirketin veya işletmenin her şeyini okuyabilir. Kapsamlı bir listedir. Fakat aylık mizanlar genel olarak ay sonlarında kontrol amacı güdeceği için tek başına çok fazla bir anlam ifade etmez. Mizan içerisinde varlıkların toplam rakamları görünür fakat detayları görünmez. Yani bir finansal okur mizanı önüne aldığı zaman firmadan bulunan duran varlıkların adetleri, isimlerini veya sayılarını göremez. Bunun için firmanın yevmiye kayıtlarını incelemesi gerekir.
Genel Geçici Mizan Nedir?
Genel geçici mizan 31 Aralık tarihinde düzenlenmektedir. Muhasebe düzenlerinin tamamını kapsar. Genel geçici mizan, dönem sonu kayıtlarından önce düzenlenmektedir. Genel geçici mizanlar, bankalar gibi büyük kurumlara bilgi verileceği zaman geçici olarak yevmiye kaydı girilerek mizan çıkartılması sonucunda sistemden silinir. İşlerini doğru yürüten ve kayıtlarında hiç problem olmayan şirketler genel geçici mizan kullanmazlar.
Adı üzerinde olduğu gibi bir süre boyunca oluşturulan finansal rapordur. Genel geçici mizana dört dörtlük işlemlerini yürüten firmaların ihtiyacı yoktur. Bütün kayıtlar doğru ve kusursuz olacağından dolayı bazı şeyleri elle düzelterek raporlara yansıtmak zorunda kalmayan müşavirler sistemden direkt olarak mizanı çekerek talep eden kurum veya kişilere teslim edebilir.
Mizanın Özellikleri Nelerdir?
Mizanda Borç – Alacak ve Bakiye kısımları bulunmaktadır. Aktif kısımlar borç çalıştığından dolayı firmanın aktifleri borç bakiye vermek zorundadır. Aynı şekilde bu durumun tam tersi olarak pasif veriler ise alacak bakiyesi vermelidir. Ancak aktif düzenleyici veya pasif düzenleyici hesaplar işleyişin tam tersi olarak hareket ettiğinden dolayı aktif düzenleyici hesaplar alacak, pasif düzenleyici hesaplar borç bakiyesi vermek zorundadır. Bu bilgi mizanın en önemli özelliğini kapsamaktadır.
Mizan ilgili firma ile temel olarak bilgi sahibi olmak isteyenlerin incelemesi gereken bir finansal raporlama aracıdır. Bir müşavir mizanı önüne alarak bu raporu direkt olarak bilançoya çevirebilir. Aktif ve pasif toplamlarını kontrol ederek mizanın doğruluğunu inceleyebilir, bir bankacı ilgili firmadan mizan istediği zaman geçen dönemlerde ne kadar kar veya zarar ettiğini görüntüleyerek firmaya kredi verebilir.
Mizan Nasıl Hazırlanır?
Mizan tablosu üzerinde olması gereken yevmiye defteri içerisinde yer alan kayıtlar alacak ve borç toplamının mizanın borç ve alacak toplamına eşit olması gerekir. Hazırlanan mizanın yorumlanması da önemli bir ayrıntıdır. Mizan tablosu üzerinde eşitlik ilkesi geçerlidir. Bu nedenle ilk olarak toplamları bakımından eşitliklerin kontrol edilmesi gerekir. Günümüz muhasebe sistemlerinin getirmiş olduğu yenilikler sayesinde mizan hazırlamak için ekstra bir işlem yapmaya gerek bulunmaz.
Firmaya yapılan yevmiye kayıtları ile muhasebe programları mizan ve muavin oluşturmaktadır. Muavinler bilindiği üzere büyük defterleri oluşturmaktadır. Büyük defterlerin bakiyeleri ise direkt olarak mizana etki edeceğinden dolayı muhasebe yer alan bütün defterler ve mali tablolar tamamen birbirleri ile doğrudan ilişki içerisindedir.
Muhasebe mizan düzenlemesi için defteri kebir hesaplarının toplamlarının alınması gerekir. Alınan hesapların tamamı tutar bölümüne yazılır. Muhasebe defteri üzerinde alacak toplamı alacak sütununa yazılırken, borçların toplamı da borçlar sütununa yazılmalıdır. Mizanda üç adet sonuç bulunmaktadır. Bunlar;
- Hesap adı ve kodu
- Borç
- Alacak
- Bakiye (Borç veya Alacak Bakiyesi)
