Serbest Meslek sahiplerinin mesleki faaliyetlerine yönelik olarak her türlü elde ettiği tahsilatı için düzenlemekte olduğu bir belge türüdür. Bu belge yani makbuz mesleki faaliyet karşılığında ücretin tahsil edilip edilmediğini göstermektedir. Serbest Meslek Sahipleri mesleki faaliyetlerinden kaynaklı elde ettiği kazançlarına dair makbuzlarını elektronik ortamda düzenleyebilirler.
Elektronik ortamda bu belgeyi muhafaza edebilir ya da e-Serbest Meslek Makbuzu (E-SMM) olarak entegrasyon firmaları aracılığı ile kayıt altında tutarlar. E-Serbest Meslek Makbuzunun korunması elektronik ortam oldukça avantajlı bir yöntemdir. Ayrıca daha önceden zorunlu olmayan bu sistem şu an da zorunlu haldedir ve Serbest Meslek Erbapları hiçbir şekilde makbuzlarını kağıt ortamında düzenleyemezler.
Serbest Erbaplarının yaptıkları iş kendi öz ticari faaliyetleri ile alakalı olduğu sürece Serbest M. Makbuzu düzenlemeleri zorunlu bir haldir. Elbette Serbest Meslek Erbapları kendi işi dışında bir gelir elde edemezler. Örneğin bir Avukat aynı zamanda bir manav işletmesi açarak portakal satamaz. Fakat bir serbest meslek erbabının diğer faaliyetlerden dolayı da ticari gelirleri bulunacak ise serbest meslek kazanç defteri tutmayı bırakarak işletme defterine geçiş yapmalıdır. Bu durumda ticari kazanç şartlarına tabi olacaktır.
Yapılan tahsilatları resmen beyan ettiği için serbest meslek makbuzu önemli bir belgedir. Yapılan tahsilatları kanıtlar niteliktedir. Ayrıca belgelendiği takdir de fiş ya da fatura yerine de geçer. Hazırlanan E-Serbest Meslek Makbuzunun bir tanesi asıl müşteri de kalırken bir tanesi de Serbest Meslek Erbabında kalmalıdır.
E-Serbest Meslek Makbuzu üç şekilde;
- Özel Entegrasyon Şirketleri aracılığı ile
- Gelir İdaresi Başkanlığına portal aracılığı ile
- Özel Program ile Gelir İdaresi Başkanlığına direkt Entegre olarak
Kullanılabilir. Serbest meslek makbuzunu elektronik ortamda düzenleyebilmek için Meslek Erbabında E-İmza bulunması zorunludur. E-imza olarak da ifade edilen şey firma kaşesinin elektronik hali olarak da düşünülebilir. Bunun ile sistem Serbest Meslek Erbabını tanır ve makbuzu kesmeye izin verir. Elektronik imzalara E-İmzaTR, E-Güven gibi çeşitli sağlayıcılar tarafından temin edilebildiği gibi PTT’lerden de sipariş oluşturulabilmektedir.
E-Serbest Meslek Makbuzunun zorunluluğu Mali Müşavir, Avukat, Danışman, Ressam, Noter, Diş Hekimi, Serbest Öğretmen, Senarist, Yönetmen, Rehber ve Sağlık Memuru, Menajer, Özel Sektörde Çalışan Doktor gibi Serbest Meslek Erbaplarının tamamını kapsamaktadır.
E-Serbest meslek Makbuzunun Avantajları Nelerdir?
E-serbest meslek makbuzları 10 yıl boyunca güvenle saklanmaktadır. Böylece herhangi bir denetim, uzlaşma, mahkeme vs. gibi sorun oluşturabilecek durumlarda ortaya çıkartılıp ilgili makamlara gösterilmesi sağlanabilir. Depolama ya da baskılama gibi pek çok gereksiz masraftan da kaçınmış olunur. Saklanan E-Serbest Meslek Makbuzu sayesinde eksik işlem yapma sorunu da ortadan kaldırılmış olur. Sonuç olarak işlemler daha hızlı ve kolay şekilde gerçekleştirilir.
E-Serbest meslek Makbuzu Nasıl Düzenlenir?
İlk olarak vergi dairesine başvuru yapılarak Serbest Meslek Mükellefiyeti açılmalıdır. Serbest Meslek Mensupları ticari kazanç sağlayan gerçek kişi ve sermaye şirketlerinden farkı müşterilerine şahsı bilgi ve zanaat sunmalarıdır. Önceleri anlaşmalı olan matbaada Serbest Meslek Makbuzu bastırılırdı ve son olarak makbuz doldurularak müşteriye teslim edilirdi. Fakat 2020 yılında E-Serbest Meslek Makbuzunu online olarak düzenleme zorunluğu getirildiği için böyle bir duruma gerek kalmadı.
E-SMM uygulamasında düzenleme yapılması mümkündür. E-serbest meslek makbuzu düzenlemesi esnasında öncelikle vergi oranlarının Portala girilmesi gerekir. Yapılan tahsilatın niteliğine ve içeriğine göre belirlenen tutarın yazılması halinde diğer alanların portal tarafından hesaplanarak gerekli bölümleri doldurur. Diğer alanlar içerisinde vergiye kesinti oranları dikkate alınmaktadır. Bu vergi kesintisi bütün Serbest Meslek Makbuzlarında bulunmaktadır. Bir diğer adı ise Stopajdır. Bakınız: (Muhtasar Beyanname)
Müstahsil Makbuzu ile Serbest Meslek Makbuzu Arasındaki Farklar
Müstahsil makbuzu defter tutan çiftçi ya da toptancıların, defter tutmakla yükümlü olmayan çiftçilerden satın aldıkları ürünler sonucunda düzenledikleri ticari bir belgedir. Çiftçiye imzalatılan bu belgenin kopyası işletmeci de kalırken aslı ise çiftçiye verilmektedir. Müstahsil makbuzunda iki taraf bulunmaktadır.
Bu taraflar üretici çiftçi ve defter tutan çiftçidir. Üretici olan çiftçinin mükellefiyetinin olmadığı için ticari bir belge, fatura, makbuz ve benzeri bir evrak düzenleyemez. Bu durumda defter tutan çiftçi yani alıcı bu görevi üstlenir. Müstahsil makbuzunun oluşması için satıcının mükellefiyetinin bulunmaması gerekir. Alıcı defter tuttuğu için ticari belge sunabilir pozisyondadır.
Serbest Meslek Makbuzunda hem Stopaj hem de Katma Değer Vergisi bulunmaktadır. Stopaj brüt tutar üzerinden %20, Katma Değer Vergisi ise %18’dir. Stopaj işveren vergi dairesine kendisi öderken katma değer vergisini kişi kendisi Vergi Dairesine ödemektedir.
Müstahsil Makbuzu
Müstahsil makbuzu üzerinde bulunan bilgiler arasında makbuzun tarihi, malı satın alan kişinin adı, soyadı, unvanı, adresi, malı satan kişinin adı soyadı, ikametgâh adresi ve satın alınan malın cinsi, miktarı gibi bilgiler yer almaktadır. Serbest Meslek Makbuzunun üzerinde ise Serbest Meslek Erbabının ismi, vergi dairesi bilgileri, vergi kimlik numarası, adres bilgileri, alınacak ödeme miktarı, belgenin düzenlenme tarihi, belge numarası gibi bilgiler yer almaktadır. Bazı sebeplerden dolayı Serbest Meslek Makbuzu üzerinde bulunan bilgiler değişiklik gösterebilir. Ayrıca e-müstahsil makbuzuna geçmek için de E-Serbest Meslek Makbuzuna geçmek için kullanılan yöntemler kullanılmaktadır.
